Waplewo – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, nad rzeką Marózką. Rozciąga się na odcinku 3 km.
Początki majątku w Waplewie sięgają XIV wieku. Jego pierwsze nazwy to Wapels, Wapelsdorf i Waplitz. Najprawdopodobniej pochodzą od pierwszego właściciela Wapla. Lennik Wapel został zobowiązany przez Krzyżaków do wzniesienia kościoła, jednak postawiona przez niego świątynia spłonęła w czasie wojny polsko – krzyżackiej.
Parafia w Waplewie
W XV w. odbudowano kościół z cegły i polnego kamienia a wewnątrz położono tynk z gliny. Kościół należał do diecezji pomezańskiej. W latach 1612—1781 była tu siedziba parafii ewangelickiej. W XVII w. przebudowano kościół i w miejscu zachodniego przedsionka dobudowano wieżę, na której zawieszono dzwon wykonany przez elbląskiego ludwisarza Dawida Jonasa. Kolejna odbudowa kościoła miała miejsce w latach 1870-1872. Obniżono wieżę, zachowano kamienne fundamenty oraz zdrowe elementy ścian kościoła. Zrobiono nowe otwory okienne i wykonano nową konstrukcję dachu, który został obniżony. Pod świątynią mieściły się krypty, gdzie chowano zmarłych dziedziców okolicznych majątków i członków ich rodzin.
W 1981 roku ówczesny Biskup Warmiński Józef Glemp erygował parafię w Waplewie pw. Św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Znajdująca się obok kościoła kapliczka upamiętnia pobyt ks. Karola Wojtyły na spływie kajakowym w lipcu 1958 r. na rzece Marózka.
Waplewski majątek
W roku 1467 majątek Waplewo został nadany Jakubowi Golińskiemu, chorążemu ciechanowskiemu. Później posiadłość należała do polskich rodzin szlacheckich: Szymanowskich, Bogdańskich, Maciejewskich i Naguszewskich. W 1579 roku do wsi należało 80 łanów, a oprócz 21 gospodarstw chłopskich byli tu także rzemieślnicy: młynarz, szewc, kowal, kuśnierz, krawiec, a także karczmarz, rybacy i ogrodnicy. W XVII wieku Waplewo przeszło w posiadanie niemieckich hrabiów Finck von Fickensteinów, jednego z najbogatszych rodów w Prusach Książęcych. Obok majątku istniała wieś.
W 1818 roku do wsi i majątku należało 20 domów, w których mieszkało 169 osób. W 1883 roku wieś liczyła: 24 domy, 18 koni, 60 sztuk bydła, 82 owce i 33 świnie. Majątek natomiast liczył: 24 domów, 63 koni, 206 sztuk bydła, 1657 owiec i 78 świń. Do majątku w XIX i XX wieku należało ponad 1695 ha ziemi, do wsi — 382 ha. Według spisu z 1939 roku łącznie Waplewo zamieszkiwało 519 osób.
Bitwa pod Waplewem
W 1914 roku przed nadejściem Rosjan mieszkańców wsi ewakuowano. Rankiem, 28 sierpnia między Waplewem a jeziorem Mielno doszło do walk pomiędzy oddziałami wojsk rosyjskich i niemieckich, będących częścią bitwy pod Tannenbergiem.
„Tego dnia przyglądaliśmy się dwóm żołnierzom spacerującym po szosie tam i z powrotem koło wioski Gierzwałd. Zaciekawili nas, bo jeden był w mundurze kajzerowskim, drugi w carskim i rozmawiali po niemiecku. Zebrała się dość liczna grupa ludzi i zagadnięto ich. Okazało się, że w rzezi pod Waplewem biło się na bagnety dwóch rodzonych braci. Kiedy się rozpoznali, przestali się bić. Niemiecki żołnierz został ranny w rękę. Umknęli trochę do tyłu i zgłosili się do władzy przełożonej tego rannego. Niemiec dostał przepustkę do polowego szpitala, a żołnierz rosyjski – do niewoli, do domu swego brata, jak się okazało”. Karol Małłek – Z Mazur do Verdun
„Doszło tutaj do bratobójczych walk żołnierzy 41 dywizji piechoty XX Korpusu Niemieckiego składającego się z Mazurów i Warmiaków a 2 dywizją rosyjskiej piechoty 2 Armii zwanej też „Warszawską”, czyli żołnierzami imperium rosyjskiego mobilizowanego z rekrutów pochodzących w większości z Mazowsza”.
Źródło: prof. Wiesław Bolesław Łach, Śmierć połączyła wszystkich; gazetaolsztynska.pl
Mieszkańcy Waplewa, po powrocie na początku września, zastali setki poległych żołnierzy pogrzebanych na pobliskich polach. Ciała poległych w 1919 r. złożono w jednym miejscu, na wspólnym cmentarzu wojennym o pow. 2 ha, który mieści się po prawej stronie trasy Olsztynek – Nidzica. Spoczywać ma tu 433 żołnierzy niemieckich i 205 żołnierzy rosyjskich. Po dawnym cmentarzu pozostał jedynie betonowy krzyż o wysokości około 8 metrów i plac pamięci.
Więcej na temat bitwy pod Waplewem znajdziesz na kanale YouTube, TANNENBERG 1914 cz. IV – Masakra we mgle; MAZURSKIE TAJEMNICE.
Podczas drugiej wojny światowej w Waplewie pracować miało wielu jeńców wojennych: Rosjan, Francuzów, Polaków. Po wojnie większość mazurów wyjechała, a w ich miejsce osiedliła się ludność napływowa. Majątek ziemski przeszedł w posiadanie państwowych gospodarstw rolnych.
W 2021 roku Waplewo liczyło 599 mieszkańców. W latach 1998-2021 liczba ta zmalała o 17 proc.
Źródło:
- Nidzica, Z dziejów miasta i okolic, Olsztyn 1976r;
- parafia-waplewo.pl;
- polskawliczbach.pl;
- tannenberg-nationaldenkmal.andreasspringer.de
Dodaj komentarz na Facebooku