Suchacz – wieś położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim, nad Zalewem Wiślanym.
Suchacz w neolicie
Do 1945 roku miejscowość nosiła nazwę Succase, a wcześniej również Sukase, pochodzące prawdopodobnie od staropruskiego terminu „sucks” oznaczającego „rybę”. Prace wykopaliskowe prowadzone w latach trzydziestych XX w. oraz w 1980 r. w Suchaczu wykazały ślady osadnictwa z czasów młodszej epoki kamiennej (4500-1800 l. p.n.e.).
„W Suchaczu odkryto pozostałości obiektów mieszkalnych, które pozwoliły określić konstrukcję domostw, gdzie podstawowym typem budownictwa były prostokątne drewniane domy słupowe z paleniskami wewnątrz. Liczne nawarstwienia obiektów wskazują na długi okres użytkowania wybranych pod zabudowę miejsc, a także świadczyć mogą o dramatycznych losach mieszkańców tej osady, konkurujących z innymi grupami kulturowymi o dostęp do bogatych w pożywienie i bursztyn wód Zalewu”.
Jantarowe Szlaki, kwartalnik turystyczno-krajoznawczy województw północnych; nr 4; Gdańsk 1986.
Wojenne echa
W trakcie kolonizacji wschodniej przez Niemców i równoczesnego podboju terenów pruskich przez Zakon Krzyżacki etniczna ludność pruska została zdominowana przez nowych osadników. A założony w 1237 r. Elbląg z czasem stał się ważnym ośrodkiem gospodarczym i administracyjnym, mającym duży wpływ na wygląd tworzącej się nowej społeczności.
Podczas wojny trzynastoletniej, 15 września 1463 roku, w pobliżu Suchacza rozegrała się bitwa na Zalewie Wiślanym pomiędzy flotą Zakonu Krzyżackiego a flotą Związku Pruskiego, sprzymierzonego z królem Polski. Bitwa zakończyła się zwycięstwem floty związkowej. Krzyżacy utracili całą swoją flotę, co w efekcie doprowadziło do podjęcia rokowań zakończonych pokojem toruńskim w 1466 r. Wydarzenie to upamiętnia pomnik w Suchaczu z 1961 roku.
Po trzynastoletniej wojnie Suchacz znalazł się pod jurysdykcją Elbląga. Z szesnastowiecznych dokumentów wynika, iż była to niewielka osada z karczmą. Z biegiem czasu dobudowano kilka domów, których mieszkańcy żyli głównie z rybołówstwa. W 1750 roku wybudowano młyn wodny, który funkcjonował do 1880 r., a obok znajdowały stawy z pstrągami i karpiami na obszarze 6,10 ha.
Rozwój i turystyka
Po I rozbiorze Polski wieś należała do pruskiej prowincji Prusy Zachodnie, od 1871 roku do Rzeszy Niemieckiej. Rozwój wsi nastąpił w drugiej połowie XIX wieku. W pobliżu Suchacza wybudowano cegielnie dające zatrudnienie mieszkańcom. W sąsiedniej miejscowości Kadyny czynna była pracownia majoliki, w której tworzono słynną ceramikę.
Za sprawą uprawianych na stokach sadów głównie wiśniowych, wieś stała się owocowym centrum prowincji. Wiśnie dostarczane były na barkach nawet do Królewca. Wraz z otwarciem linii kolejowej Haffufer w 1899 roku, która połączyła Suchacz z Elblągiem i Braniewem, wieś stała się sporą atrakcją turystyczną, zwłaszcza dla mieszkańców Elbląga. Odwiedzali miejscowość nawet zimą, by jeździć na nartach i sankach. W Suchaczu swoją willę miał prezes zarządu kolei nadzalewowej Otto Frieseler. Na elewacji swego domu umieścił napis: „szczęśliwa dola jest temu wyznaczona, który z dala od miejskiego zgiełku, w zacisznym zakątku ziemi znalazł swój przytulny dom”.
W pierwszych latach XX wieku powstały we wsi dwie cegielnie, które należały do rodziny Droese. W 1992 budynki wpisane zostały do rejestru zabytków.
Z uwagi na rosnącą liczbę turystów w 1911 roku, z inicjatywy Elbląskiego Towarzystwa Turystycznego powstał nowocześnie wyposażony hotel „Zameczek nad Zatoką” z dwudziestoma miejscami. Ten bielony budynek z dość wysoką wieżą, do tego wieczorami oświetlany, był dobrze widoczny z daleka, co stanowiło doskonały punkt orientacyjny. W 2006 roku „zameczek” został wpisany na listę zabytków, obecnie mieści się w nim Niepubliczna Szkoła Podstawowa im. Kaprów Polskich.
Przed wojną w Suchaczu funkcjonowały dwie gospody Kucka i Quinterna. A na przystani w sezonie letnim działał elbląski klub miłośników łodzi indiańskich. W tym czasie liczba mieszkańców wsi stale rosła, w 1925 roku liczyła 623, a w 1939 r. już 770 osób.
Powojenny Suchacz
Po wojnie wieś znalazła się w granicach Polski, a ludność niemiecka została wysiedlona. Po wojnie uruchomiono w Suchaczu cegielnie, które podlegały Zakładom Przemysłu Budowlanego. A dzięki działającej linii kolejowej jeszcze w latach 70. miejscowość była ulubionym miejscem letniskowym w powiecie elbląskim. Działała tu restauracja, pole namiotowe, ośrodek rekreacyjny Polskich Kolei Państwowych, kąpielisko, wypożyczalnia sprzętu wodnego itp.
W latach 90. miejsce to zaczęło podupadać, w kolejnych latach kolej zamknięto. Obecnie w Suchaczu funkcjonuje przystań rybacka i jachtowa. A plaże, kąpieliska i Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej, na którego obszarze położona jest miejscowość, ponownie przyciąga turystów. Według powszechnego spisu ludności, w 2021 roku wieś liczyła 808 mieszkańców. W latach 1998-2021 liczba mieszkańców zmalała o 10 proc.
Źródło:
- Jantarowe Szlaki, kwartalnik turystyczno-krajoznawczy województw północnych; nr 4; Gdańsk 1986;
- www.historia-wyzynaelblaska.pl;
- www.aefl.de
Dodaj komentarz na Facebooku