Marynowy – wieś położona w województwie pomorskim, w powiecie nowodworskim.
Marynowy (do 1946 r. Marienau) to wieś lokowana w 1321 r. przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Wernera von Orseln w miejscu wcześniejszej osady Mergenow. W tym czasie wieś miała 70 włók (1257 hektarów) i parafię rzymskokatolicką. Do 1772 r. Marienau było częścią Królestwa Polskiego. W wyniku pierwszego rozbioru Polski w 1772 r. wieś znalazła się w obszarze Prus Zachodnich.
„Za czasów krzyżackich około r. 1400 płaciły M. od włóki 1 i pół grzywny czyli 7 i pół tal. czynszu , co świadczy o wielkim dobrobycie mieszkańców, którzy nadto byli wolnymi od robót przy wielkiej tamie. Karczmarz marynowski płacił zakonowi 1 i pół grzywny i 30 kur. Gdy już w XVI wieku protestantyzm i na żuławach szerzyć się zaczął, przyszedł tutejszy proboszcz Maces (pewnie Maciej) na lut. wiarę, a od 1574 r. powoływano już dotąd już regularnie ew. proboszczów.”
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI
Parafia w Marynowach
Pierwszy kościół w Marynowach został wzniesiony w I połowie XIV wieku. Budowlę wielokrotnie przebudowywano i rozbudowywano. Jedna z pierwszych prac miała miejsce około 1516 roku, gdyż taką datę umieszczono przy południowym wejściu. W latach 1637 i 1647 miały miejsce w kościele wizytacje, które opisały budowlę jako masywną, z dwiema zakrystiami, z na wpół murowaną, na wpół drewnianą dzwonnicą, remontowaną w 1619 roku.
W pierwszej połowie XVIII wieku przeprowadzono prace związane z wyposażeniem wnętrza świątyni. W XIX wieku usunięto znajdującą się w złym stanie drewnianą, prawdopodobnie średniowieczną jeszcze wieżę i wzniesiono nową. W okresie tym przebudowano także kruchtę kościoła. Przy kościele funkcjonowała szkółka parafialna. W świątyni zachowały się organy z 1802 r., chrzcielnica oraz trzy ołtarze z XVIII w. Ołtarz główny został przeniesiony ze zniszczonego kościoła z Ostaszewa. W świątyni znajdują się również drewniane figurki św. Anny – patronki kościoła, Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Marii Magdaleny.
W XVIII wieku wybudowano także drewniany kościół ewangelicki, który to spłonął. W 1888 roku, w tym samym miejscu rozpoczęto budowę nowej świątyni z czerwonej cegły, bez wieży, w stylu neogotyckim. W okresie powojennym kościół rozebrano.
W lokalizacji kościoła ewangelickiego zachowały się jedynie pozostałości dawnego cmentarza mennonickiego, założonego w połowie XVIII w. Mennonici to odłam anabaptystów z Niderlandów, którzy osiedlili się na ziemiach polskich od XVI wieku. Spis ludności z 1776 roku wymienia 23 rodziny mennonickie o następujących nazwiskach: Allert, Barckmann, Bargen, Claassen, Dick, Epp, Frese, Hein, Pauls, Penner, Regehr, Warkentin, Wiebe i Wieler.
W 1820 roku wieś liczyła 724 mieszkańców, w tym 93 mennonitów. Z kolei według spisu z 1869 roku wieś liczyła: 411 ewangelików, 347 katolików oraz 106 mennonitów. Marynowy miały 137 włók, czyli 2459 hektarów ziemi i 79 domów. Przez lata we wsi funkcjonowały karczmy i gospody. Największa znajdować się miała naprzeciw kościoła.
Marynowski zespół
W 1929 r. we wsi powstał zespół muzyczny. W skład zespołu wchodzili Wilhelm Guttmann (trąbka, skrzypce), Franz Genditzki (róg tenorowy, trąbka, klarnet), Otto Gandizki (akordeon i kotły), Fritz Kinsarowski (róg tenorowy) i Hermann Grabowski (tuba). Zespół grał na weselach, imprezach tanecznych w gospodzie, a także na pogrzebach i na życzenie mieszkańców grał kolędy w ich domach. W 1940 roku muzyków powołano do służby wojskowej, podobnie jak innych mieszkańców wsi.
Z początkiem 1945 roku w Marynowach zaczęli pojawiać się uchodźcy z Prus Wschodnich udający się na zachód. Mieszkańcy Marynow opuścili wieś 24 stycznia 1945r. Cześć mieszkańców została schwytana przez Rosjan i wywieziona na Syberię lub rozstrzelana na miejscu.
Współcześnie
W Marynowach zachowały się trzy domy podcieniowe. Tego typu domy posiadają drewnianą konstrukcję szkieletową, które wypełnione są dekoracyjną układanką z tzw. cegły „holenderki„. Charakterystycznym elementem tych budowli jest podcień, czyli wysunięte piętro oparte na drewnianych kolumnach. Uzyskane w ten sposób pomieszczenie początkowo pełniło funkcję magazynu, w którym przechowywano zboże. Później przekształcano je w obszary mieszkalne. Ilość kolumn w podcieniu uzależniono od zamożności gospodarza. Podcień stosowano w domach żuławskich prawdopodobnie już w średniowieczu.
Najstarszy zachowany dom w Marynowach pochodzi z 1773 r. W 1939 r. został przebudowany, jego podcień wsparty jest na sześciu słupach, Na szczycie wystawki widnieją dwie daty informujące o wybudowaniu i przebudowie domu.
Drugi z domów powstał w 1804 roku. Był przeznaczony dla Jacoba Dircksena, a pobudował go Hermann Hekker. Jego podcień wspiera się na dziesięciu kolumnach.
Ostatni pochodzi z 1803 r., zbudowany dla Johna Jacoba Ziemra przez Petera Loewena. Pocień wzniesiono na 10 drewnianych słupach. Dom w roku 2012 przeszedł gruntowny remont i udostępniany jest turystom. Więcej na temat domu „Dom Podcieniowy” Marynowy – tu przeszłość łączy się z teraźniejszością
Według spisu powszechnego wieś w 2021 roku liczyła 483 mieszkańców. W latach od 1998 do 2021 liczba mieszkańców zmalała o 5 proc. Przez wieś przebiega szlak mennonitów.
Źródła:
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VI;
- Marienau – Ein Werderdorf zwischen Weichsel und Nogat; Helmut Enss; 1998 r;
- holland.org.pl;
- Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Nowy Dwór Gdański na lata 2015 – 2019; opracowanie: Joanna Małuj z zespołem
Dodaj komentarz na Facebooku